Thời gian qua, trong quá trình khảo sát, nghiên cứu các di sản văn hoá trên địa bàn huyện Can Lộc, chúng tôi đã phát hiện được một đạo sắc của vua Hàm Nghi cho một nhân vật lịch sử họ Trần ở tại thôn Nam Mỹ, xã Trung Lộc. Đây là sắc phong thứ 2 của vua Hàm Nghi được phát hiện trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh. Trước đó, tại xã Phú Gia, huyện Hương Khê cũng đã phát hiện được sắc phong của Hàm Nghi cho vị thần của đền Trầm Lâm.

           Người được phong sắc ở huyện Can Lộc là ông Trần Tuyển, người từng giữ chức Ngũ trưởng, Đội trưởng, vệ Chấn Vũ thuộc tỉnh Hà Tĩnh và là người đã trực tiếp vào tận thành Tân Sở, tỉnh Quảng Trị để đón vua Hàm Nghi và đoàn tuỳ tùng ra tại sơn phòng tỉnh Hà Tĩnh, xã Phú Gia, huyện Hương Khê một cách chu đáo và an toàn. Ông đã được đích thân Đại thần Tôn Thất Thuyết ghi nhận công lao và phong chức Thập trưởng. 

Nội dung sắc phong nguyên văn chữ Hán:

勅輔政大臣武顯殿大學士領兵部尚書充機密院大臣衛國上將軍衛正侯尊室為錄給事本日聲請河靜震纘貳衛員弁就在治房恭迎御駕茲現抵靜防此行頗屬艱勞擬應量予陞賞示勸就中震武衛捌隊伍長陳選請給憑隊長俟鈌按什欽奉准充在案輒此欽給遵奉須至錄給者。

右錄給給憑隊長俟鈌按什陳選遵奉。

咸宜元年拾月初陸日。

Phiên âm:

Sắc Phụ chính Đại thần Võ Hiển điện Đại học sĩ, lãnh Binh bộ Thượng thư, sung Cơ Mật viện Đại thần, Vệ quốc Thượng tướng quân Vệ Chính hầu Tôn Thất.

Vi lục cấp sự: Bản nhật thanh thỉnh Hà Tĩnh Chấn Toản nhị vệ viên biền tựu tại Trị phòng, cung nghênh ngự giá. Tư hiện để Tĩnh phòng, thử hành phả thuộc gian lao, nghĩ ưng lượng dư thăng thưởng thị khuyến, tựu trung Chấn Vũ vệ Bát đội Ngũ trưởng Trần Tuyển thỉnh Cấp bằng đội trưởng, sĩ khuyết án thập. Khâm phụng chuẩn sung tại án. Triếp thử khâm cấp tuân phụng. Tu chí lục cấp giả.

Hữu lục cấp: Cấp bằng Đội trưởng sĩ khuyết án thập Trần Tuyển tuân phụng.

Hàm Nghi nguyên niên, thập nguyệt, sơ lục nhật.

Dịch nghĩa:

Quan Phụ chính đại thần Võ hiển điện Đại học sĩ lãnh Thượng thư Bộ Binh sung Cơ Mật viện đại thần Vệ quốc Thượng tướng quân Vệ Chính hầu [họ] Tôn Thất, về việc cấp lục. Vào ngày hôm nay, đã nghe các viên biền ở hai vệ Chấn [vũ] và Toản [vũ] đến tại trị phòng cung nghênh ngự giá, hiện đã ở Tĩnh phòng, chuyến đi đó khá là gian lao, nghĩ nên thăng thưởng để tỏ ý khuyến khích. Tựu trung, viên Trần Tuyển, là Ngũ trưởng, đội Tám, vệ Chấn Vũ xin cho được cấp bằng Đội trưởng, đợi khuyết án sẽ cho làm Thập trưởng. Kính vâng phụng chỉ chuẩn cho được như án, liền cho cấp lục tuân phụng. Lục cấp trên đây phải đến tay người nhận.

Lục trên đây cấp cho: Trần Tuyển - Cấp bằng Đội trưởng đợi án khuyết làm Thập trưởng, hãy tuân theo.

Ngày mồng 6, tháng 10, năm Hàm Nghi nguyên niên (1885).

           Về nhân vật lịch sử Trần Tuyển, theo một số tư liệu do ông Trần Đình Linh, hậu duệ đời thứ 4 của Trần Tuyển cung cấp cho biết: Ông sinh năm Mậu Tuất, niên hiệu Minh Mạng thứ 19 (1838), mất năm Bính Ngọ, niên hiệu Thành Thái thứ 18 (1906), quê thôn Khố Nội, xã Nga Khê, tổng Nga Khê, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, nay là thôn Nam Mỹ, xã Trung Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Ông là người được học hành tử tế, từng giữ nhiều chức quan khác nhau. Sau khi nghe tin vua Hàm Nghi ban bố Hịch Cần vương lần thứ nhất (13/7/1885), Trần Tuyển đã hưởng ứng và tham gia phong trào Cần vương chống Pháp ngay từ đầu. Ông đã nhanh chóng thành lập đội quân Trà Sơn tích cực tập luyện, hoạt động ở vùng trung du huyện Can Lộc và đã tham gia đoàn của tỉnh Hà Tĩnh vào tận thành Tân Sở, tỉnh Quảng Trị để đón vua Hàm Nghi và đoàn tuỳ tùng ra Hà Tĩnh.

            Sau khi vua Hàm Nghi bị thực dân Pháp bắt và đưa đi đày, ông vẫn tích cực tham gia nghĩa quân Cần vương. Ông từng giữ chức Thư lại thời vua Đồng Khánh, được đánh giá là người siêng năng cẩn thận, khá giỏi về tính toán sổ sách. Hiện nay dòng họ đang giữ được đạo sắc ghi rõ nội dung này.

Phiên âm:

Hà Tĩnh tỉnh Phó lãnh binh Phan

Vi bằng cấp sự: Tư cứ thuộc tiêu chi Tĩnh Chấn vệ Quản vệ viên bẩm tự, y vệ Cửu đội hiện tại Thư lại khuyết ngạch, bút toán nhu nhân, tra hữu y đội Thập ngũ trưởng Trần Tuyển (Can Lộc huyện, Nga Khê tổng, Nga Khê xã, Khố Nội thôn), đầu binh hữu niên, vi nhân cần cẩn, bút toán sảo am, khả kham điền bổ thị khuyết, khẩn khất phóng bằng đẳng ngữ. Hợp hành bằng cấp y danh vi y đội Vị nhập lưu Thư lại biên kí chư sự vụ. Thính tòng Quản, Suất, Điển đẳng viên tuân lệ thừa hành, yếu kỳ thoả tế. Nhược giãi đãi phất cần, hữu can quốc pháp. Tu chí bằng cấp giả.

Hữu bằng cấp:

Tĩnh Chấn vệ, Cửu đội Vị nhập lưu Thư lại Trần Tuyển cứ thử.

Đồng Khánh tam niên, thập nhất nguyệt, sơ nhị nhật.

Dịch nghĩa:

Quan Phó lãnh binh tỉnh Hà Tĩnh [họ] Phan; Về việc cấp bằng:

Nay căn cứ vào bẩm trình của viên Quản vệ vệ Tĩnh Chấn thuộc tỉnh Hà Tĩnh, rằng ở đội 9 vệ ấy hiện đương khuyết ngạch Thư lại, mà việc sổ sách tính toán cần người, xét ở đội ấy có viên Thập ngũ trưởng Trần Tuyển (quê quán thôn Khố Nội, xã Nga Khê, tổng Nga Khê, huyện Can Lộc), theo quân đã lâu, là người cẩn thận siêng năng, khá giỏi sổ sách tính toán, có thể sung bổ vào chỗ khuyết ấy, nên khẩn khoản xin cấp bằng cho. Lập tức cho thi hành ngay việc cấp bằng, cho tên ấy làm Vị nhập lưu Thư lại ở đội ấy để ghi chép các sự vụ. Hãy nghe theo các viên Quản vệ, Suất đội, Điển ti tuân lệ thừa hành, cốt được ổn thoả. Nếu bê trễ không chăm, sẽ can phép nước. Bằng cấp trên đây phải đến tay người được cấp.

Bằng trên đây cấp cho: Vị nhập lưu Thư lại đội 9, vệ Tĩnh Chấn là Trần Tuyển hãy căn cứ theo đó làm việc.

Ngày mồng 2, tháng 11, năm Đồng Khánh thứ 3 (1888).

          Cuối năm 1895, thủ lĩnh Phan Đình Phùng hy sinh, phong trào Cần vương thất bại; Ông về quê sinh sống, được bà con làng xóm hết sức quý mến, kính trọng về sự chăm chỉ, hiểu biết và sẻ chia. Đặc biệt ông đã từng giúp đỡ, che chở cho nhiều người tránh được sự truy sát của bọn thực dân phong kiến sau khi phong trào Cần vương thoái trào. Hậu duệ dòng họ Trần của ông hiện nay có nhiều người tham gia chiến đấu qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, tích cực ủng hộ và giúp đỡ kháng chiến. Trong đó ông Trần Thái (cháu đích tôn của ông Trần Tuyển), có nhiều đóng góp lương thực phục vụ kháng chiến chống Pháp và đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen và ghi nhận công lao vào năm 1948.

            Có thể nói qua việc phát hiện các sắc phong của vua Hàm Nghi và Đồng Khánh, chúng ta có thể khẳng định rằng, có một nhân vật lịch sử rất đáng được tôn vinh, đó là Thập ngũ trưởng- Thư lại nhập lưu Trần Tuyển ở xã Trung Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, người đã tham gia phong trào Cần vương từ những ngày đầu, người đã vượt núi băng sông vào tận tỉnh Quảng Trị để hộ giá vua Hàm Nghi về tỉnh Hà Tĩnh an toàn và chu đáo./.