Chùa Yên Lạc (安 樂 寺), còn được gọi với tên Nôm là Chùa Keo, tọa lạc tại xã Nhượng Bạn, tổng Lạc Xuyên, nay thuộc xã Cẩm Nhượng, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh; đã được Nhà nước công nhận là di tích lịch sử - văn hóa quốc gia. Chùa được xây dựng thời Hậu Lê, được tu bổ, tôn tạo và bổ sung hiện vật, pháp khí vào thời Tây Sơn. Hiện nay, chùa mới được tôn tạo với cổng tam quan và 3 tòa: Hạ điện, trung điện và thượng điện. Chùa là một trong những di tích Phật giáo hiếm hoi ở Hà Tĩnh còn lưu giữ bộ sưu tập cổ vật quý có niên đại thời Tây Sơn rất độc đáo, bao gồm hệ thống tượng Phật bằng gỗ sơn son thếp vàng, khánh và chuông đồng, giúp các nhà khoa học có nhiều tư liệu để nghiên cứu mỹ thuật, nghệ thuật điêu khắc, lịch sử phát triển Phật giáo, kỹ nghệ đúc đồng đương thời.

Chuông Chùa Yên Lạc

           Chuông Chùa Yên Lạc có kích thước vừa phải, cao 96cm, đường kính miệng 50cm. Quai chuông được cấu tạo khá lớn, chắc chắn, giàu tính mỹ thuật với 02 con rồng chân quắp lấy thân chuông, đuôi cong tròn lên phía trên đấu vào nhau, điểm xuyết phía trên là những vân mây cách điệu. Thân chuông có hình trụ tròn nguyên khối, phía trong rỗng, thành thân khá dày và chắc chắn. Mặt thân chuông nhẵn, được đúc các gờ nổi chia thành nhiều hình học khác nhau. Phần thân trên được chia thành 04 hình thang cân. Mỗi hình thang cân được đúc nổi 04 bông hoa sen, phía trong có 04 chữ Hán lớn thể chân phương, đường nét rõ ràng, mạch lạc ghi tên chuông chùa: 安 樂 寺 鍾 (Yên Lạc tự chung) và phần dưới chia thành 04 hình chữ nhật nằm, giữa thân tạo 04 núm thỉnh chuông tròn, nổi, đối xứng nhau trang trí đường tròn đồng tâm. Trên thân chuông khắc bài minh văn chữ Hán thể chân thư, đường nét khắc chìm khá mờ. Các chữ được bố trí theo thể thức văn bản chữ Hán truyền thống, từ trên xuống dưới, từ phải sang trái, nội dung ghi lại việc hưng công của nhiều người, chủ yếu là các cặp vợ chồng, tất cả đều là người trong xã, góp tiền để lấy kinh phí đúc chuông. Bài minh văn còn thể hiện niên đại đúc chuông với ngày, tháng và năm rõ ràng, cụ thể. Toàn văn như sau:

Nguyên văn chữ Hán

興 功 本 社 厲 耐 村 范 廷 花 妻 黄 氏 桂 范 文 培. 本 社 厲 耐 村 范 輝 儾

一 會 主 本 社 厲 耐 村 總 知 瀨 世 勇 妻 阮 氏 銳 古 錢 拾 貫.

本 社 甲 大 村 阮 廷 楡 并 妻 等 男 子 阮 廷 芳 錢 拾 貫

本 社 甲 大 村 阮 文 樂 妻 丁 氏 掌 供 古 錢 一 貫

本 社 甲 大 村 范 廷 錠 妻 武 氏 所 供 古 錢 參 貫

本 社 甲 大 村 范 正 盤 妻 阮 氏…

皇 朝 景 盛 五 年 仲 冬 拾 五 日.

Phiên âm

Hưng công bản xã Lệ Nại thôn Phạm Đình Hoa thê Hoàng Thị Quế, Phạm Văn Bồi. Bản xã Lệ Nại thôn Phạm Huy Nang.

Hội chủ bản xã Lệ Nại thôn Tổng tri Lại Thế Dũng thê Nguyễn Thị Nhuệ cúng cổ tiền thập quan. Bản xã Giáp Đại thôn Nguyễn Đình Du tính thê đẳng nam tử Nguyễn Đình Phương cổ tiền thập quan. Bản xã Giáp Đại thôn Nguyễn Văn Lạc thê Đinh Thị Chưởng cúng cổ tiền nhất quan. Bản xã Giáp Đại thôn Phạm Đình Đĩnh thê Võ Thị Sở cúng cổ tiền tam quan. Bản xã Giáp Đại thôn Phạm Chính Bàn thê Nguyễn Thị Khải…

Hoàng triều Cảnh Thịnh ngũ niên trọng đông thập ngũ nhật[1].

Dịch nghĩa

Phạm Đình Hoa, vợ là Hoàng Thị Quế, Phạm Văn Bồi hưng công.

Hội chủ thôn Lệ Nội trong xã, Tổng tri Lại Thế Dũng, vợ là Nguyễn Thị Nhuệ cúng cổ tiền 10 quan. Nguyễn Đình Du, thôn Giáp Đại trong xã cùng vợ và con trai Nguyễn Đình Phương cúng cổ tiền 10 quan. Nguyễn Văn Lạc thôn Giáp Đại trong xã, vợ là Đinh Thị Chưởng cúng cổ tiền 01 quan. Phạm Đình Đĩnh, thôn Giáp Đại trong xã, vợ là Võ Thị Sở cúng cổ tiền 03 quan. Phạm Chính Bàn, thôn Giáp Đại trong xã, vợ là Nguyễn Thị Khải cúng…

Quai chuông Chùa Yên Lạc

          Chuông được đúc ngày 15 tháng 11 năm Cảnh Thịnh thứ 5 (1797).

         Miệng chuông có hình tròn kích thước lớn hơn cả, loe ra so với thân, chỉ được trang trí đơn giản bằng các đường tròn đồng tâm.

          Tóm lại, chuông Chùa Yên Lạc là quả chuông rất quý, cần có chế độ phù hợp để bảo quản, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học và thầm mỹ bên cạnh nhiều cổ vật khác may mắn còn đang lưu giữ lại được tại di tích. Hiện nay, Bảo tàng tỉnh đã phát hiện được nhiều quả chuông thời Tây Sơn hiện đang ở các ngôi chùa Phật giáo nằm rải rác ở trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh. Ngoài chuông Chùa Yên Lạc, còn có chuông của các chùa: chuông Chùa Yên Nhân (xã Thạch Hải – Thạch Hà), chuông Chùa Hương Tích (xã Thiên Lộc – Can Lộc), chuông Chùa Đại Hùng (phường Đậu Liêu – thị xã Hồng Lĩnh)./.

[1] Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh (2017), Văn bia Hà Tĩnh, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, tr.105 – 106.