Thực hiện chuyên đề “Sưu tầm bổ sung, hoàn thiện sưu tập hiện vật về phong trào Cần Vương ở Hà Tĩnh”  tại xã Tân Dân, huyện Đức Thọ, đoàn cán bộ Bảo tàng tỉnh đã phát hiện 1 bảng gỗ khắc bằng chữ Hán cổ được son sơn thiết vàng, với nội dung “Tiết hạnh khả phong”, phong tặng cho bà Trần Thị Bào, người thôn Đồng Hòa, tổng Đồng Công, phủ Đức Thọ, nay là xóm Đồng Hòa, xã Tân Dân, huyện Đức Thọ, đây là tư liệu rất quý liên quan đến phong trào Cần Vương và cuộc khởi nghĩa Hương Khê do Đình nguyên Tiến sĩ  Phan Đình Phùng lãnh đạo (1885-1896).

Bảng gỗ: Tiết hạnh khả phong

           Tấm biển được đặt nơi gian giữa phòng thờ của gia đình bác Nguyễn Hữu Tiến, bảng gỗ có kích thước chiều dài 120cm, rộng 50cm, phía trên có 2 chữ sắc tứ, giữa khắc 4 chữ Hán lớn “Tiết hạnh khả phong”. Bên trái ghi rõ niên hiệu, ngày tháng khen thưởng. Dưới là ghi địa chỉ, tên tuổi người được ban thưởng, xung quanh biển gỗ được chạm trổ họa tiết hoa lá, chữ thọ và được sơn son thiếp vàng. Tiết hạnh khả phong là danh hiệu do vua ban dành cho những người phụ nữ nhằm vinh danh công lao và đức hạnh của họ trong xã hội phong kiến. Đó thường là những người vợ có chồng hy sinh trong chiến đấu bảo vệ quê hương đất nước, còn trẻ mà không tái giá mà thờ chồng nuôi con. Bản thân họ có nhiều đóng góp cho cộng đồng, được nhân dân ngưỡng mộ. Dựa trên nội dung của biển gỗ qua gia phả gia đình bác Tiến cung cấp thì sắc tứ này được vua Bảo Đại (1925-1945), ban cho bà cố ngoại của bác.

            Bà tên húy là Trần Thị Bào, sinh năm Bính Dần 1865 mất ngày rằm tháng giêng năm Mậu Dần 1938, hưởng thọ 73 tuổi. Chồng là Trần Ngạn (tức là đội Ngạn) một nghĩa quân anh dũng của chủ tướng Phan Đình Phùng, sau nhiều trận tổ chức tập kích địch, diệt viện và chống càn quét đội Ngạn cùng với rất nhiều nghĩa quân bị giặc Pháp và tay sai bắt và hành quyết gần bến Tam Soa trước đồn Linh Cảm thuộc xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ. Lúc này bà Bào mới sinh được con gái 4 tháng tuổi, tên là Trần Thị Phác. Bà một mình nuôi con từ thửa lọt lòng cho đến lúc khôn lớn rồi gả cho Nguyễn Dật một thanh niên trong làng và sinh ra bác Nguyễn Hữu Tiến. Nối tiếp truyền thống yêu nước của quê hương trong giai đoạn học trường Quốc học ở vinh (1938-1942) bác Tiến đã tham gia cách mạng, tham gia cướp chính quyền ở quê, sau cách mạng tháng 8 năm 1945 là cán bộ chủ chốt của trường Đảng ở Nghệ An, học viên khóa lớp bồi dưỡng lý luận cao cấp ở Chiến khu Việt Bắc, đến 1980 bác về hưu tại quê nhà huyện Đức Thọ với chức danh nguyên là hiệu trưởng Trường cấp 2 Nguyễn Biểu.

Nguyên văn chữ hán:

敕賜

節行可風

保大拾壹年拾壹月吉日造

陳氏抱河靜省德壽府同功總同和村夫陳彦有節行名聞預在次項特賜旌賞用勸來者

Phiên âm:

Sắc tứ:

Tiết Hạnh Khả Phong

Trần thị Bào, Hà Tĩnh tỉnh, Đức Thọ phủ, Đồng Công tổng, Đồng Hòa thôn, phu Trần Ngạn hữu tiết hạnh danh văn dự tại thứ hạng, đặc tứ tinh thưởng dụng khuyến lai giả.

Bảo Đại thập nhất niên thập nhất nguyệt cát nhật tạo.

Dịch nghĩa:

Sắc tặng:

Tiết Hạnh Khả Phong

Trần Thị Bào người thôn Đồng Hòa, tổng Đồng Công, phủ Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh chồng là Trần Ngạn, có tiết hạnh tiếng danh được biết đến, đặc biệt được xếp hạng và ban thưởng để khuyến khích về sau. 

          Ngày tốt tháng 11 niên hiệu Bảo Đại thứ 11 (1936) tạo.

        Theo bác Tiến, trước ở trong xã có tới 3 hộ gia đình được vua Bảo Đại sắc tặng cùng lúc, nhưng theo thời gian với nhiều lý do khác nhau hiện chỉ duy nhất gia đình bác Tiến còn lưu giữ được. Nên việc phát hiện Bảng Tiết Hạnh Khả phong này góp phần rất lớn trong việc nghiên cứu về cuộc khởi nghĩa Hương Khê và làm phong phú hơn về tư liệu hán nôm trên địa bàn Hà Tĩnh.