1. 15 năm (2005 – 2020) triển khai Quy hoạch

         Bảo tàng Hà Tĩnh là một trung tâm văn hóa, khoa học, thông tin của tỉnh nhằm đáp ứng nhu cầu giáo dục, học tập và nâng cao đời sống văn hóa của nhân dân. Bảo tàng tập trung giới thiệu lịch sử và văn hóa của Hà Tĩnh, góp phần tăng cường sự hiểu biết, chia sẻ và đoàn kết các dân tộc, đồng thời phát triển du lịch và góp phần tăng trưởng kinh tế xã hội.

            Tính đến nay, kho cơ sở của Bảo tàng Hà Tĩnh đang lưu giữ trên 10.000 tài liệu hiện vật, trong đó có nhiều hiện vật quý hiếm. Gồm nhiều loại hình khác và chất liệu khác nhau như: Kim loại, sành sứ gốm, giấy, đồ mộc gỗ, vải, sừng, ngà và ảnh tư liệu bao gồm các bộ sưu tập hiện vật tiêu biểu như: Sưu tập Bảo vật Quốc gia súng thần công “Bảo Quốc An Dân Đại Tướng Quân”.

Hội viên Hội cổ vật Sông Lam hiến tặng hiện vật cho Bảo tàng tỉnh

           Từ năm 2005 đến nay, Bảo tàng tỉnh đã tiến hành sưu tầm được 3500 tài liệu, hiện vật bao gồm hiện vật khảo cổ học thời tiền sơ sử; cổ vật thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn; nghề thủ công truyền thống; Nghệ thuật biểu diễn truyền thống; kỷ vật kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đồ dùng sinh hoạt, tín ngưỡng – lễ hội...và một số hiện vật có giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học cao như: chuông chùa Rối, mặt trống đồng Đông Sơn, Bia đá khắc bài thơ của vua Thiệu Trị “Quá Hoành Sơn quan”…

            Đi đôi với công tác sưu tầm, thì công tác kiểm kê quản lý hiện vật cũng được chú trọng. Trên cơ sở các thông tư về kiểm kê hiện vật, Bảo tàng đã tiến hành kiểm kê khoa học các hiện vật sưu tầm được. Việc ứng dụng phần mềm Quản lý thông tin hiện vật do Cục Di sản Văn hóa cung cấp đã góp phần nâng cao chất lượng công việc trong khai thác và quản lý tài liệu hiện vật.

           Tổ chức 25 cuộc trưng bày lưu động tại các địa phương trong và ngoài tỉnh nhân các sự kiện lớn của quê hương, đất nước như chuyên đề “Di tích khảo cổ học Phôi Phối – Bãi Cọi qua các đợt khai quật”, “Kỷ vật chiến tranh qua 30 năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ” năm 2014, “Hà Tĩnh qua các đại hội thời kỳ đổi mới”, “Các di tích và hiện vật  khảo cổ học huyện Thạch Hà” năm 2015, “Mộc bản Trường học Phúc Giang” năm 2016, “Bác Hồ trong lòng nhân dân Việt Nam và bạn bè thế giới”, “Mộc bản Trường học Phúc Giang – Di sản tư liệu thế giới” năm 2017, “Bộ đội biên phòng Hà Tĩnh – 60 năm bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới, biển đảo”, “Ký ức lịch sử” năm 2019, “Từ đại hội đến đại hội” năm 2020 đã thu hút hàng chục nghìn lượt tham quan, đặc biệt là các đối tượng học sinh, sinh viên tham quan học tập ngoại khóa tại các cuộc trưng bày. Tại các cuộc trưng bày liên quan đến lịch sử cận hiện đại, nhất là về hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Bảo tàng tỉnh thường mời các nhân chứng lịch sử là các cựu chiến binh đến nói chuyện về những ký ức, về những nhân vật và sự kiện lịch sử mà mình đã trải qua, giúp khách tham quan mà chủ yếu là học sinh các cấp các trường học trên địa bàn có thêm nhiều kiến thức bổ ích ngoài nhà trường. Ngoài ra, bảo tàng còn giành một không gian làm việc để xây dựng phòng trưng bày chuyên đề nhằm giới thiệu các bộ sưu tập, các di sản văn hóa đến với công chúng.

          Về xây dựng mới, từ năm 2005 đến 2019, trụ sở đơn vị được xây dựng từ năm 1990 chủ yếu là phòng làm việc và kho bảo quản hiện vật, không có phòng trưng bày, tọa lạc tại số 01, đường Nguyễn Hữu Thái, phường Tân Giang, thành phố Hà Tĩnh. Từ 2019 đến nay, đơn vị chuyển về số 221, đường Nguyễn Huy Tự, phường Nguyễn Du, thành phố Hà Tĩnh, nhường chỗ cũ cho việc xây dựng nhà lưu niệm Bác Hồ. Hiện, Bảo tàng đang sử dụng một phần không gian của Thưu viện tỉnh để làm việc và bảo quản hiện vật.

            Cơ sở vật chất hiện nay của Bảo tàng còn tạm bợ, thiếu thốn chưa đáp ứng được điều kiện hoạt động. Bảo tàng Hà Tĩnh có một cơ sở gồm một số phòng làm việc và kho bảo quản hiện vật chiếm một phần của toà nhà Thư viện Hà Tĩnh. Đơn vị hiện có một phòng trưng bày chuyên đề, không có không gian trưng bày cố định và ngoài trời. Hàng năm, đơn vị ngoài việc tổ chức trưng bày lưu động, thì còn tổ chức trưng bày tại phòng trung bày chuyên đề phục vụ công chúng.

           Nhận thấy được tình hình này cùng với sự kiến nghị của đơn vị trong nhiều năm qua lên các cấp các ngành của tỉnh, Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Tĩnh đã thông qua và ban hành Nghị quyết số 113/NQ-HĐND, ngày 13 tháng 12 năm 2018 quyết định chủ trương  đầu tư một số dự án đầu tư công trong đó có dự án xây dựng Bảo tàng tỉnh với tổng mức đầu tư 250 tỷ đồng trên diện tích đất 1,5ha với quy mô dự kiến 03 tầng, diện tích mặt sàn khoản 7434m2. Sau khi hoàn thành dự án, đây sẽ là công trình hiện đại sẽ là điểm nhấn về kiến trúc, văn hóa mang bản sắc quê hương Hà Tĩnh với cơ sở vật chất đảm bảo cho việc bảo vệ và phát huy các di sản văn hóa Bảo tàng đang lưu giữ.

          Kho bảo quản của bảo tàng được chia theo chất liệu hiện vật gồm có kho giấy vải, kho kim loại, kho mộc, kho gốm đá và kho hợp chất. Diện tích kho còn chật hẹp, trang bị thiết bị trong kho chưa phù hợp với tiêu chuẩn của một kho bảo quản hiện vật bảo tàng.

           Về đổi mới nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, Bảo tàng tỉnh đã áp dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động nghiệp vụ bảo tồn, bảo tàng làm thay đổi mạnh mẽ cách thức làm việc truyền thống của Bảo tàng đặc biệt là hoạt động truyền thông, tuyên truyền, quảng bá, kiểm kê, quản lý thông tin hiện vật, hoạt động nghiên cứu Hán Nôm, khảo cổ học, lập hồ sơ di tích, hồ sơ hiện vật, nghiên cứu khoa học, tổ chức bản thảo, xuất bản ấn phẩm, lưu trữ thông tin, khai thác tư liệu số, truyền dữ liệu, số hóa ảnh tư liệu, tư liệu lịch sử, văn hóa, góp phần cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính…Bảo tàng đã tận dụng các phương tiện thông tin đại chúng như báo chí, trang thông tin điện tử, mạng internet, mạng xã hội để tuyên truyền các hoạt động của mình, giới thiệu các hiện vật tiêu biểu đến với bạn đọc và công chúng yêu mến bảo tàng. Hiện bảo tàng có một trang thông tin điện tử được duy trì hoạt động. Hàng tháng có hàng chục tin bài đăng tải về các hoạt động, bài nghiên cứu giới thiệu về di sản Hà Tĩnh.

          Theo Quyết định số 3907/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh ngày 11/12/2014 về việc kiện toàn chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức bộ máy Bảo tàng khảo cứu địa phương tỉnh Hà Tĩnh, tổ chức bộ máy của Bảo tàng Hà Tĩnh là : Lãnh đạo Bảo tàng gồm: Giám đốc và 02 Phó Giám đốc. Các phòng chuyên môn, nghiệp vụ gồm: Phòng Hành chính – Tổng hợp; Phòng Nghiên cứu - Sưu tầm; Phòng Kiểm kê, Bảo quản – Trưng bày.

            Hiện nay, Bảo tàng Hà Tĩnh có 15 viên chức, gồm 13 viên chức biên chế chính thức và 2 hợp đồng 68, trong đó có 2 thạc sĩ, 10 cử nhân, 02 trung cấp chuyên nghiệp, 01 chưa qua đào tạo. Ngoài ra hàng năm, nguồn nhân lực của bảo tàng cũng được nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ thông qua đào tạo và tập huấn kiến thức chuyên môn do ngành, cục và bộ tổ chức, trong đó phải kể đến các chương trình đào tạo cao học, tiến sĩ; tập huấn công tác di sản văn hóa do Cục Di sản Văn hóa tổ chức, tham gia Hội nghị thông báo khảo cổ học của Viện Khảo cổ học Việt Nam, lớp thuyết minh viên du lịch do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức hàng năm.

           Về hợp tác quốc tế, Bảo tàng tỉnh chủ yếu hợp tác nghiên cứu về khảo cổ học với các nhà khảo cổ học Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Australia, Mỹ. Việc hợp tác đã mang lại nhiều kết quả quan trọng việc nghiên cứu các di tích khảo cổ trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh như di tích hậu kỳ đá mới Thạch Lạc, Rú Điệp; di tích thời kim khí Phôi Phối – Bãi Cọi; di tích Hội Thống, nhà thờ Trần Tịnh, nhà thờ họ Nguyễn Huy, …

Bảo tàng tỉnh phối hợp với Nhật Bản khai quật khảo cổ nhà thờ Trần Tịnh

            Xếp hạng bảo tàng: Bảo tàng tỉnh là bảo tàng hạng 3.

           Về những khó khăn, tồn tại của đơn vị, đó là cơ sở vật chất có nhiều hạn chế. Hiện bảo tàng tỉnh chưa có trụ sở làm việc riêng biệt. Không gian làm việc chật hẹp. Diện tích kho không đủ để chứa hiện vật. Điều kiện bảo quản tài liệu, hiện vật chưa đáp ứng được các tiêu chuẩn hiện hành. Lượng khách tham quan đến bảo tàng có tăng nhưng chưa nhiều. Việc xây dựng mới tuy đã thực hiện một số bước như bố trí quỹ đất xây dựng, thi tuyển kiến trúc, lập đề cương trưng bày nhưng do nguồn kinh phí thực hiện chưa có nên dự án xây dựng mới bảo tàng đang còn chững lại.

             Mức đầu từ cho các khâu công tác như sưu tầm, bảo quản, trưng bày và tổ chức hoạt động được phân bổ hàng năm nhưng vẫn đáp đáp ứng được nhu cầu. Đặc biệt là kinh phí sưu tầm các tài liệu, hiện vật phục vụ việc trưng bày tại tòa nhà bảo tàng mới. Kinh phí giành cho bảo quản đang còn thiếu khi mà khối lượng tài liệu, hiện vật cần bảo quản phòng ngừa và bảo quản trị liệu còn nhiều, trong đó có hiện vật chất liệu giấy, vải, kim loại đang bị xuống cấp.

           Việc đổi mới công tác trưng bày, giới thiệu khách tham quan còn chậm, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn đặt ra.

          Nguồn nhân lực phục vụ cho hoạt động bảo tàng đã được cải thiện nhưng vẫn thiếu những người có trình độ chuyên sâu về Hán Nôm, khảo cổ học, công nghệ thông tin, mỹ thuật, quay phim, chụp ảnh, truyền thông, phát triển công chúng để có thể đảm nhận được những công việc chuyên môn của bảo tàng.

            Về nguyên nhân, công tác tuyên truyền quảng bá có cố gắng nhưng vẫn chưa thực sự đáp đứng đỏi hỏi ngày càng cao trong tình hình mới.

           Đối tượng đến với bảo tàng chủ yếu là học sinh và lực lượng vũ trang. Các thành phần khác trong xã hội biết đến bảo tàng còn ít. Hoạt động bảo tàng phải cạnh tranh với các loại hình thông tin, giải trí khác như truyền hình, internet, mạng xã hội, báo điện tử…

            Ngân sách Nhà nước cấp cho hoạt động của bảo tàng tuy có tăng hàng năm nhưng vẫn chưa đủ để cải thiện cơ sở vật chất, điều kiện làm việc, thu hút nguồn nhân lực chất lượng.

            Nhận thức và quan tâm của toàn xã hội về công tác bảo tàng đang còn ở mức thấp. Nhân dân biết đến bảo tàng còn chưa nhiều gây ảnh hưởng không không nhỏ đến phát triển công chúng, thực hiện các khâu công tác của bảo tàng.

           2. Định hướng phát triển giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050

              Củng cố cơ sở vật chất, trước hết là cải tạo, nâng cấp, khai thác tối đa cơ sở vật chất hiện có phục vụ nhiệm vụ trước mắt công tác sưu tầm, bảo quản, trưng bày hiện vật phục vụ tốt công chúng đến tham quan học tập và nghiên cứu, học tập suốt đời. Gắn hoạt động giới thiệu di sản với hoạt động giáo dục học đường.

            Đề xuất với UBND tỉnh sớm khởi công nhà bảo tàng mới nhằm có không gian và cơ sở vật chất đảm bảo để bảo vệ và phát huy các di sản văn hóa của Hà Tĩnh đang lưu giữ tại bảo tàng, phục vụ tốt khách tham quan trong và ngoài tỉnh đến tìm hiểu bảo tàng.

Bảo tàng Hà Tĩnh tổ chức trưng bày chuyên đề “Kí ức lịch sử”

nhân dịp kỷ niệm 75 năm ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam

              Nâng cao năng lực tổ chức hoạt động học tập suốt đời cho các bộ viên chức thông qua việc đào tạo chuyên môn nghiệp vụ, quản lý, tập huấn, trao đổi học hỏi kinh nghiệm với các đơn vị trong hệ thống bảo tàng trên cả nước.

            Sưu tầm, xây dựng các bộ sưu tập hiện vật có giá trị lớn lịch sử, văn hóa và khoa học phản ánh đầy đủ và sâu sắc văn hóa Hà Tĩnh; trở thành nguồn tài nguyên du lịch quan trọng góp phần vào phát triển kinh tế xã hội ở địa phương.

            Tận dụng thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, số hóa toàn bộ các hoạt động của Bảo tàng Hà Tĩnh với trên cơ xây dựng đội ngũ tinh gọn, hiệu quả, cơ sở vật chất hiện đại, phục vụ công chúng văn minh, lịch sự, mở rộng liên kết với các bảo tàng trong và ngoài nước trong việc triển khai nhiệm vụ, phát triển công chúng, trao đổi chuyên môn nghiệp vụ, đào tạo nâng cao trình độ viên chức và người lao động.

           Xây dựng bảo tàng ảo trên cơ sở giới thiệu trưng bày cố định, trưng bày chuyên đề và trưng bày ngoài trời cũng như giới thiệu các bộ sưu tập có giá trị, bảo vật quốc gia… trên mạng internet nhằm thu hút công chúng rộng lớn không chỉ trong tỉnh, quốc gia mà còn mang tầm quốc tế - toàn cầu.

              Xây dựng Bảo tàng tỉnh trở thành một cơ quan nghiên cứu quan trọng về di sản văn hóa của tỉnh Hà Tĩnh, đảm nhận phần lớn hoạt động bảo tồn bảo tàng của tỉnh; thành điểm du lịch lớn của tỉnh, nơi giáo dục, phổ biến truyền thống văn hóa nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân.

            Xây dựng nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, tự chủ trong việc thực hiện tất cả các hoạt động của bảo tàng, đáp ứng tốt công tác nghiên cứu, thẩm định, phổ biến, giáo dục, tuyên truyền, trưng bày, bảo quản, phục chế tài liệu hiện vật…

          Mở rộng giao lưu, tăng cường hợp tác quốc tế, trao đổi kinh nghiệm về chuyên môn nghiệp vụ, công tác quản lý khai thác các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, phát triển công chúng ở bảo tàng.